مهندسان صنایع بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روشها و تکنولوژی هستند و حال آنکه سایر رشته های مهندسی بیشتر درگیر ماهیت فنی فرایندها و فراورده ها می باشند. در واقع مهندسی صنایع تنها رشته مهندسی است که عامل انسان یکی از مولفه های اصلی سیستم های مورد مطالعه آن را تشکیل می دهد. در نتیجه مهندسان صنایع در تیم های میان رشته ای برای امور برنامه ریزی، نصب و کنترل و بهبود فعالیت های موسسات به خدمت گرفته می شوند. این فعالیت ها ممکن است فعالیت های تولید، نوآوری در محصولات، ارائه خدمات، حمل و نقل و جریان اطلاعات سازمانی را شامل شود. با توجه به مطالب فوق، مهندسان صنایع بستر لازم برای تعامل تخصص های مختلف و کار گروهی را به بهترین وجه ایجاد نموده و در نتیجه امور طرح، برنامه ریزی، اجرا و نظارت بر عملکرد نظام های تولیدی خدماتی به شکل منسجم تر انجام می شود و در نهایت انسجام امور به بهبود مستمر در جهت سهولت کارها، راحتی کارکنان، کاهش هزینه ها، ارتقا کیفیت و جلب رضایت مشتریان منجر می شود.

 

تاریخچه مهندسی صنایع

 

اولین جرقه های پیدایش مهندسی صنایع بعنوان یک تخصص با آغاز انقلاب صنعتی در ابتدای قرن ۱۹ زده شد. انقلاب صنعتی که با ظهور اختراعات جدید خصوصاً در صنعت نساجی و اختراع ماشین بخار آغاز شد، باعث به کارگیری نیروی انسانی بیشتر و افول صنایع کوچک دستی شد. با گسترش کارخانجات، نیاز به مدیریت و تفکر مدیریتی بیش از پیش احساس شد. افراد بسیاری در جهت ارتقا کیفیت محصولات تلاش کردند. آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد پیشنهاد تقسیم کار را داد. وی بیان کرد که میتوان با تقسیم کار در کارخانه پیچ سازی نتیجه کار را به مقدار زیادی بهبود بخشید. به موازات اختراعات و نوآوری در فرایندها، روشهای حسابداری و هزینه یابی گسترش یافتند. روشهای تحلیل علمی، آزمایشات و اثبات های علمی در طراحی و ساخت ابزارآلات و ماشین ها بکار گرفته شد و در نتیجه، اثرگذاری این تحولات در تفکر سازمانی مدیریت موجب شد مدیریت علمی به عنوان یک نگرش و روش حرفه ای مطرح شود. اولین تلاش برای علمی شدن مدیریت از آمریکا شروع شد. در سال ۱۸۸۱ فردریک تیلور پدر مدیریت علمی، اندیشه های خود را توسعه داد. فرانک گیلبرت و همسرش لیلیان در جهت مطالعه کار با بررسی حرکات توانستند ابزار جدیدی را ابداع کنند. همچنین آنان به مسائل روانشناسی و انگیزه های انسانی توجه نمودند. عملکرد پرداخت پاداش و نتایج قابل قبول آن توسط امرسان ایجاد و توسعه یافت. مجموعه فعالیت های تیلور و هم عصرانش برای فرموله کردن اصول اساسی به عنوان روشهای علمی مدیریت متمرکز شده بود که این فعالیت ها به زودی تحت عنوان مدیریت علمی شناخته شد.

 

کار این افراد توسط انجمن مهندسین مکانیک آمریکا ارج نهاده شد و عرصه برای فعالیت تیلور و همفکرانش توسط این انجمن ایجاد شد. در سال ۱۹۱۲ انجمنی برای ارتقا و رشد مدیریت بنا نهاده شد که در سال ۱۹۱۵ انجمن تیلور نام گرفت. این انجمن از سال ۱۹۳۴ با عنوان انجمن مهندسی صنایع فعالیت خود را ادامه داد. در این دوران مدیران علمی دارای تحصیلات مهندسی بودند و بسیاری خود را مهندس صنایع قلمداد میکردند و گروهی نیز در حیطه مدیریت به عنوان مشاوران مدیریت مطرح بودند. بتدریج مواد درسی و مدرک مهندسی صنایع و برنامه های مربوطه مورد توجه قرار گرفت و در نهایت دانشکده های مهندسی صنایع ایجاد و توسعه یافتند.

 

تاریخچه مهندسی صنایع در ایران

 

در سال 1336 رشته مهندسی صنایع با نام رشته ماشین افزار تا مقطع کارشناسی ارشد در هنرسرای عالی در کنار رشته های جوش و مکانیک و عمران ( راه و ساختمان ) بوجود آمد. به دنبال تاسیس یک مرکز تعلیم و تربیت حرفه ای  هنرستان صنعتی نمونه و دانشسرای عالی صنعتی پا به عرصه وجود گذاشتند که در دوره های سه ساله لیسانس می دادند . در سال 48 نام رشته ها تغییر کرد و ماشین افزار تبدیل به تولید شد و هم اکنون نیز تحت عنوان مهندسی صنایع آن را می شناسیم .

 

اهمیت مهندسی صنایع

 

مرور توانمندی ها و خدمات مهندسی صنایع نقش و اهمیت مهندسی صنایع را به وضوح بیان می کند. امروزه حیات اقتصادی سازمان ها و موسسات تولیدی و خدمات در بازار رقابتی شدید جهانی به استفاده بهینه از منابع در دسترس وابسته است. عموماً منابع در دسترس شامل مواد، منابع انسانی، ماشین آلات (شامل تجهیزات، لوازم جانبی، امکانات مورد نیاز شامل فضا و انرژی و …)، منابع اطلاعاتی و منابع مالی طبقه بندی می شوند. ایجاد و نگهداری منابع یاد شده هزینه هایی را برای سازمان به دنبال دارد. هزینه تمام شده واحد محصول هر موسسه متأثر از نحوه به کارگیری این منابع است. هر شرکت تولیدی یا خدماتی که بتواند هزینه های خود را به حداقل ممکن برساند و به بیانی دیگر توانایی استفاده بهینه از منابع را در تمام ارکان سازمانی خود ایجاد نماید یا حاشیه سود بیشتری به دست خواهد آورد و یا قادر خواهد بود که قیمت های فروش خود را با حفظ حاشیه سود قبلی، کاهش دهد. این بدان معنی است که قدرت رقابتی موسسه مذکور در بازار افزایش می یابد. با توجه به تحولات اقتصاد جهانی قدرت رقابتی شرط اساسی موفقیت در کسب و کار نوین محسوب می شود. در کنار این مسائل، توجه به نوآوری ها و ارتقا کیفی محصولات و خدمات که از طریق تلاش برای یافتن طرح های بهبود یافته و همچنین تحول در فرآیند کسب و کار نیز بقا و رشد موسسات را در پی خواهد داشت. با توجه به مراتب فوق اگر ضرورت ها و نیازمندی های رسیدن به امور مذکور را با تکنیک های مهندسی صنایع تطبیق دهیم مشاهده می شود که مهندسی صنایع ابزار لازم برای حصول اهداف سازمانی را بطور فراگیر و سیستماتیک فراهم می آورد و این نشانگر نقش و اهمیت بالای مهندسی صنایع به عنوان موتور محرک حرکت سازمان های امروزی است.

 

گرایش های کارشناسی مهندسی صنایع

 

رشته صنایع دردوره ی کارشناسی دارای چهارگرایش زیر است:

* برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها

 * تولید صنعتی

 * تکنولوژی صنعتی

 * ایمنی صنعتی

 

تعداد واحدهای درسی

 واحدهای درسی این دوره ۱۵۲ واحد و به شرح ذیل ارائه می‌گردند:

 الف) دروس عمومی       ۲۳ واحد

 ب) دروس پایه              ۲۸ واحد

 ج) دروس اصلی           ۶۲ واحد

 د) دروس اختصاصی     ۴۰ واحد

 جمع کل                   ۱۵۳ واحد

البته گرایش‌های ذکرشده در سطح کارشناسی تفاوت چندانی با یکد یگر ندارد، چرا که دانشجویان هر یک از گرایش‌های فوق ازمیان ۱۴۲ واحدی که دردوره‌ی کارشناسی می‌گذارنند تنها ۱۰ تا ۱۵ واحد متفاوت با یکدیگر دارند (گرایش ایمنی صنعتی با ۲۵ واحد اختصاصی متفاوت، بیشترین تفاوت راباگرایش‌های دیگر دارد). دانشجویان می توانند واحدهای متفاوت را نیز در ۸ واحد اختیاری خویش انتخاب کرده و بگذرانند. برای مثال فارغ‌التحصیل گرایش تولید صنعتی می‌تواند به جای گرایش تحلیل سیستم‌ها فعالیت کند.

 

دروس مشترک در گرایش های مختلف مهندسی صنایع:

 

ریاضی، معادلات دیفرانسیل، برنامه نویسی کامپیوتر، محاسبات عددی، فیزیک، شیمی عمومی با آزمایشگاه، مبانی مهندسی برق با آزمایشگاه، اقتصاد مهندسی، نقشه‌کشی صنعتی، استاتیک، مقاومت مصالح، علم مواد، اقتصاد عمومی، اصول حسابداری و هزینه‌یابی، ارزیابی کار و زمان، طرح‌ریزی واحدهای صنعتی، برنامه‌ریزی و کنترل تولید و موجودی، کنترل پروژه، کنترل کیفیت آماری، تحقیق در عملیات، روش‌های تولید، تئوری احتمالات و کاربردهای آن،آمار مهندسی، آزمایشگاه اندازه‌گیری دقیق، کارگاه ماشین ابزار(ماشین افزار)، کارگاه عمومی جوش، کارگاه ریخته گری

 

گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها

 

گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها تا حدودی جنبه نرم‌افزاری دارد و بیشتربه ارائه‌ی راهکار‌های سیستماتیک می‌پردازد. درواقع هدف این گرایش تربیت کارشناسانی است که بتوانند با بهره‌گیری از روش‌های جدید و سیستماتیک ومدل‌های ریاضی، مسائل واحدهای صنعتی را تجزیه و تحلیل نموده و بیشترین رهنمودها را برای استفاده از منابع موجود در عملکرد اجزاء تشکیل سیستم ارائه بدهند. برای توضیح بیشتر مهندس تحلیل سیستم‌ها در واقع اطلاعات جمع‌آوری‌شده را با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف و مدل‌های ریاضی تجزیه و تحلیل نموده، موارد به‌دست آمده را تنظیم و ثبت کرده و در اختیار واحدهای مختلف قرار می‌دهد (حتی‌الامکان اطلاعات رابه صورت نمودار نیز ارائه می‌دهد) برای مثال در یک سیستم صنعتی با جمع‌آوری اطلاعات و هماهنگ کردن ارگان‌ها و سیستم‌های مختلف (سیستم‌های کیفیت، سیستم‌های مالی، سیستم‌های تدارک، سیستم‌های حسابداری و…) و ارائه چارتی کامل از آن‌ها سعی برآن دارد تا سیستم‌ها را از نظر مدیریت زمانی(زمان‌سنجی) بهبود بخشیده، تقسیم کار را به بهترین نحو بین نیروی انسانی و ماشین‌آلات انجام داده تا بیکاری در سیستم‌ها کاهش یابد (در مورد ماشین‌آلات به بررسی و ثبت نواقص، ضعف قطعات و علت از کارافتادگی آن‌ها می‌پردازد) خط تولید را موازنه کرده ونقاط گلوگاهی را مشخص می‌نماید تا خروجی با حداقل هزینه، بهبود یافته و متعادل شود. مهندسی تحلیل سیستم‌ها نسبت به سایر گرایش‌ها به بررسی جامع‌تر و کلان‌تر پروژه‌ها و سیستم‌ها می‌پردازد.

دروس تخصصی گرایش برنامه ریزی و تحلیل سیستم ها:

زبان تخصصی،برنامه ریزی تولید و کنترل موجودی،طرحریزی واحدهای صنعتی ، برنامه ریزی حمل و نقل، اصول شبیه سازی، تحلیل سیستم ها، کار برد کامپیوتردر مهندسی صنایع، پروژه پایا نی اصول مدیریت وتئوری سازمان ، سیستم های اطلاعاتی ، کنترل مدیریت وکارآموزی.

 

گرایش تولید صنعتی

 

گرایش تولید صنعتی فن به کارگیری مهارت های تکنیکی- اقتصادی و استفاده ی موثر و نظام یافته از نیروی انسانی، زمان، ماشین آلات، ساختمان و مواد به منظور تولید کالا با کیفیت مطلوب است. مهندس تولید صنعتی با استفاده از علوم مختلفی که کسب کرده قادر است با تجزیه و تحلیلی که پیرامون برنامه ریزی تولید، کنترل و مدیریت پروژه، کنترل کیفیت، بهبود کارایی تولید و نیز طرح ریزی های گوناگونی که درواحدهای اجرایی انجام می دهد امکان موثر تر به تولید رسیدن فراورده ها یا عرضه مطلوب تر خدمات را پدید آورد انتخاب ترکیب مناسب ازمحصولات تولید شده توسط یک کارخانه برای به حداکثر رساندن سود کارخانه، قسمت‌های مختلف یک کارخانه به چه ترتیبی ساخته شوند تا حداقل جابجایی مواد ومحصولات رابا حداقل ضایعات داشته باشند، تدابیرلازم برای ثبات کیفیت محصولات کارخانه، برنامه ریزی و کنترل موجودی ها، کنترل کیفیت، راه های موثربه تولید رسیدن فراورده ها یا عرضه مطلوب ترخدمات ازکارهایی است که یک مهندس تولید صنعتی می تواند انجام دهد او می تواند به گونه ای یک نظام اجرایی را برنامه ریزی کند که چند هدف متفاوت و گاه متضاد درقالبی بهینه تحقیق پیدا نماید. مثلاً قیمت هاکاهش یافته، ارزش افزوده بالا رفته، حمل ونقل ها کم شده موجودی های محدودتری ذخیره شده و درعین حال قابلیت اطمینان بالا تری نیز برای حفظ رقابت پذیری وجود داشته باشد درواقع هدف این گرایش تربیت مدیران تولید واحدهای صنعتی است.

دروس تخصصی گرایش تولید صنعتی:

 زبان تخصصی، پروژه ی طراحی ایجاد صنایع، مهندسی فاکتورهای انسانی، برنامه ریزی تولید، برنامه ریزی وکنترل تولیدوموجودی، کاربرد کامپیوتر در مهندسی صنایع، برنامه ریزی نگهداری وتعمیرات، اصول مدیریت و تئوری سازمان، پروژه، کارآموزی.

 

گرایش تکنولوژی صنعتی

 

گرایش تکنولوژی صنعتی با بینش و دیدی فنی تر از گرایش قبلی به مسایل نگاه می کند. کارشناسان این رشته که از نظر فنی نزدیک تر به مهندسین مکانیک (مخصوصا گرایش ساخت و تولید) می باشند، آگاه به مسایل بهینه سازی ساخت وساز و فراورده های صنعتی و نیز نگهداشت و راه اندازی فنی واحدهای اجرایی هستند. دارای توانایی هایی از قبیل انتقال و مدیریت تکنولوژی همین طور حفظ و حراست از آن هستند که به مدد امکانات سخت افزاری و نرم افزاری در جهت حفظ و نگهداشت نظام فنی و اجرایی گام برمی دارند، با مدیریت تکنولوژی های در دسترس، یا مواردی که در قالب انتقال تکنولوژی بده بستان می شود سعی در افزودن کمیت و کیفیت فراورده ها و نیز بهره برداری مؤثر از امکانات در دسترس دارند. با استفاده از تجهیزات کامپیوتری و مدارهای منطقی قادر هستند طیف وسیعی از خواست های اجرایی بشر را که بدلیل محدودیت های انسانی به سهولت قابل تحقق نمی باشند را عینیت بخشند. آنها ازمرحله ی طراحی یک ایده ونمونه سازی آن گرفته تا مرحله ی ساخت وتدارک، امکانات تولید، همین طورمدیریت مراحل اجرایی، توان خدمت رسانی را دارند. ضمنا ضایعات ومنابع بروزآنها را شناسایی می کنند و می توانند تأثیرات گوناگون آنها را مورد سنجش و ارزیابی قراردهند در واقع هدف این گرایش تربیت تکنولوژیست های کارخانه است .

دروس تخصصی گرایش تکنولوژی صنعتی

ماشین های افزار، قیدوبندها (جیک و فیسکچر)، طراحی قالب، کنترل عددی، مونتاژمکانیکی، عملیات حرارتی، زبان تخصصی، پروژه، کارآموزی

 

گرایش ایمنی صنعتی

 

گرایش ایمنی صنعتی یکی ازگرایش های تازه تأسیس مهندسی صنایع درایران می باشد. تکنیک ایمنی صنعتی به وسیله ی مهندسین قابل اعتماد برای اولین بار دراواخرسال ۱۹۵۰میلادی جهت ارزیابی ایمنی سیستم های نظامی و تعیین مشکلات ناشی ازغیرنرمال کارکردن آنها پایه گذاری شد و بعد ازآن استفاده از این روش به سرعت افزا یش یافت، به طوری که در ایالات متحده ی آمریکا و فرانسه ازآن به ترتیب برای ارزیابی ایمنی هواپیماهای کنکورد وایرباس استفاده شد و بعدها نیزاین تکنیک به ارزیابی ایمنی صنایع هسته ای توسعه یافت. شاید تصوراینکه ایمنی وبهداشت حرفه ای می تواند نقش بسزایی در بهره وری بسیاری ازواحدهای صنعتی داشته باشد برای اکثرافراد مشکل باشد. بدیهی است با وجود تمام مزایا و منافعی که گسترش و توسعه صنعت برای نسل بشربه دنبال داشته است، سرمنشا خطرات و نارسائی های مختلف نیز بوده است که آمارنگران کننده و بعضا وحشتناک حوادث کوچک و بزرگ که هر لحظه در گوشه ای از این دنیای پهناور رخ می دهد بیان کننده ی همین امر است. این گرایش تلفیقی از مهندسی و بهداشت می باشد و مهندسین این گرایش با کاهش آسیب ها و خطرات انسانی محیط کار،ماشین آلات، مواد خام ونظم ونظافت کارگاهی سعی بربهره ور کردن واحدهای صنعتی یک کارخانه را دارند . برای توضیح بیشتر فرض کنید اگر یک فرد در کارخانه دچار صدمه ای شود عواقبی همچون افسردگی فرد و سایر کارکنان، ازکارافتادگی، به وجود آمدن محدودیت های اقتصادی برای فرد، توقف دستگاه یا قسمتی که فرد مشغول است (حتی برای مدتی کوتاه )، افزایش مخارج (درمانی و تعمیری) آن واحد و در نتیجه کاهش کیفیت و بهره وری را به دنبال دارد. ازاین رو توجه به اصول ایمنی و بهداشت حرفه ای اهمیت ویژه ای می یابد. (چون نتیجه تمام موارد فوق به افزایش بهره وری واحدهای صنعتی خواهد انجامید) واهمیت نیاز به این گرایش درصنعت بیشتر روشن می شود.

دروس تخصصی گرایش ایمنی صنعتی

 ایمنی در برق، اعلام و اطفاء حریق، دیگ ها و ظروف تحت فشار، عوامل شیمیایی محیط کار، حفاظت صنعتی (ایمنی صنعتی)، مهندسی احتراق، گاز رسانی، کارآموزی.

 

توانایی‌های‌ لازم

 

این‌ رشته‌ ارتباط‌ نزدیکی‌ با مدیریت‌ دارد و دانشجوی‌ آن‌ باید توانایی‌های‌ مدیریتی‌ داشته‌ و قدرت‌ تحلیل‌ و درک‌ بالایی‌ داشته‌ باشد. دانشجویان‌ رشته‌ مهندسی‌ صنایع‌ باید در دو درس‌ ریاضی‌ و فیزیک‌ قوی‌ باشند. بخصوص‌ در درس‌ ریاضیات‌ جدید که‌ آمار و احتمالات‌ این‌ درس‌ تا حدی‌ به‌ مهندسی‌ صنایع‌ مربوط‌ می‌شود. همچنین‌ یک‌ دانشجوی‌ مهندسی‌ صنایع‌ باید از خلاقیت‌ و نوآوری‌ برخوردار باشد.

اساس مهندسی در هر گرایشی طراحی مبنی بر اندازه گیری، محاسبه و تحلیل با استفاده از علوم ریاضی و تجربی شکل می گیرد. در نتیجه حرفه مهندسی کاملاً دید فنی و ماشینی دارد که موجب محدودیت دیدگاه در ابعاد خاص شده و برخی موضوعات مانند یافتن بهترین روشهای مدیریتی و ارتباطات انسانی در دیدگاه محض مهندسی نادیده گرفته می شود. مهندسی صنایع با در برداشتن نگرش سیستماتیک و فراگیر ارتباط تخصص های مختلف و نهاد مدیریت سازمان را ایجاد نموده و امور برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و نظارت بر امور اجرایی با هماهنگی بیشتری دنبال می گردد. این نگرش استمرار همان سیر تفکر تیلور و هم عصران وی می باشد که با تلاش تک تک آنان مجموعه اصول و نگرش های مدیریت علمی موجودیت یافت. مدیریت علمی همان نگرش سنتی مهندسی صنایع است. با پیشرفت مدیریت علمی، مهندسی صنایع با تفکری بر مبنای علوم ریاضی، فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی در عرصه صنعت و خدمات ظهور کرد که به معنی ایجاد یک تفکر فراگیر و سیستماتیک بود. نگاه مهندسی صنایع به مسائل از زوایا و دیدگاه های مختلف همانند توجه به خروجی و محصول سیستم، توجه به مشتری ویا نگرش به بهره وری سازمان قابل طرح و پیگیری می باشد که بر مبنای اصول فکری تقریباً یکسانی دنبال می گردد. اکنون باید دید که اصول فکری مهندسی صنایع بر چه عواملی استوار است. در این راستا به طور خلاصه اصول فکری مهندسی صنایع ذیلاً ارائه شده است.

۱- خلاقیت

فعالیت اصلی هر مهندس صنایع ارائه طرح برای بهبود سیستم های جاری و یا ارائه طرح جدید می باشد که به همین منظور قویاً نیاز به خلاقیت و نوع آوری جهت ارائه طرح های نو و بدیع می باشد. در واقع با توجه به گستردگی مسائل، مهندسی صنایع همانند اقیانوسی از فنون و علوم مختلف به عمق نیم متر با برخورداری از زمینه خلاقیت و ابتکار به مهندسین صنایع این امکان را می دهد که در جهت حرفه کاربردی مورد نظر به تعمیق دانش خود پرداخته و فرصتی فراهم می شود تا ایده های جدید و خلاق در زمینه های مربوطه مطرح گردد.

 ۲- تفکر فراگیر

نگرش سیستماتیک و فراگیر برجسته ترین خصوصیت مهندسی صنایع است و اطلاق مهندسی صنایع و سیستم ها به این رشته بی ارتباط با این نگرش نیست. نگرش فراگیر موجب میشود مسائل از کل به جز و تعامل اجزا با هم مورد بررسی دقیق قرار گرفته و مدل کاملی از سیستم های مورد نظر تهیه و مسائل مورد نظر آن به بهترین شکل طرح و بررسی می گردد.

۳- رهبری گروه

هر سیستمی که طرح می شود اگر بدرستی اجرا نشود منتج به نتیجه نخواهد شد بلکه حسن اجرا سیستم طراحی شده یک ضرورت مهم تلقی می شود. لذا آشنایی با کلیت سیستم مورد نظر و نقش اجزا در کارکرد صحیح آن این امکان را فراهم می آورد که هدایت و رهبری گروه کاری مجری سیستم با انگیزه بیشتری دنبال گردد و در واقع علاوه بر طراحی سیستم مورد نظر، مهندسی صنایع سیستمهای پیاده سازی و اجرا را نیز پی ریزی نموده و نقش رهبری گروه های کاری را موثرتر دنبال می نماید.

 ۴- مدیریت زمان

 انجام کار بدون توجه به ظرف زمانی و تحویل به موقع خروجی مورد نظر سیستم، ارزش زیادی نمی تواند داشته باشد. امروزه اهمیت زمان و فرصت های آن با توجه به عرصه تنگاتنگ رقابت اقتصادی برای همگان واضح و بدیهی است. در این خصوص مهندسی صنایع با درک موضوع تکنیک هایی را بکار می گیرد که عامل زمان اجرای اجزای کاری را در تمامی فرایندها مورد توجه و مدیریت قرار می دهد.

 ۵- ارتباط بهره وری و بهبود مستمر

 اعتقاد به ارتقا بهره وری و بهبود مستمر یک اصل با ارزش در مهندسی صنایع است. اکتفا به وضعیت فعلی جز در جا زدن نتیجه دیگری نخواهد داشت.  لذا مهندسی صنایع با پذیرش این مطلب که سطح دانش و مهارت ها یک مقوله نسبی همواره سعی در افزایش بهره وری و بهبود وضعیت کاری نموده و سعی می شود همواره امور اثر بخش تر و کاراتر شود. نگرش بهبود مستمر این امکان را می دهد که هر روز به فکر ارتقا هر چند به اندازه کوچک باشیم.

۶- ذهن کنجکاو و یادگیری

 یادگیری فرایندی است که نمی توان بر آن حد و مرز تعیین کرد. مهندسی صنایع به منظور مطالعه و پیگیری مسائل همواره به این نکته توجه دارد که هر مورد را ، منحصر به فرد بررسی نماید و جهت شناخت آن فرض بر این است که از تصورات ذهنی دوری نموده و سعی بر تعیین کشف واقعیت های حاکم بر اجزا و کل سیستم می باشد. لذا عدم وجود تعصب خاص به ماهیت فنی امور موجب می شود ذهنیت کنجکاو برای کشف حقایق نهفته در پدیده ها تقویت شود و مهندس صنایع با ذهن دژم کمتر می تواند راه حل های ابتکاری و راهگشا برای مسائل مورد نظر ارائه نماید.

 

بازار کار

 کارهای مشخص مهندسی صنایع در بازار کسب و کار عبارتند از

1-      مدیریت تولید Manufacturing management:   از انجایی که اعتبار هر کشور صنعتی به توانایی آن کشور در تولید موثر بستگی دارد در کشورهای صنعتی به این گرایش توجه بسیاری می شود. مهندسان تولید در راستای کسب مزیت هایی در رقابت های جهانی از مهندسی شیمی مهندسی مکانیک و اقتصاد همراه با مهندسی صنایع بهره می گیرند تا مسایل طراحی توسعه و اجرای عملیات سیستم های تولیدی پیشرفته را به طور موثر حل کنند.

2-      مدیریت مهندسی Engineering management:   در چند دهه اخیر این زمینه پیشرفت زیادی داشته است . دلیل این پیشرفت را در سه سطح می توان دید. درسطح ملی تلاش برای رهبری تکنولوژیکی که از کمبود مواد اولیه  بهره وری پایین و افزایش رقابت بین المللی ناشی می شود توسعه تکنولوژی های جدید و مدیریت سیستم های تکنولوژی را ایجاب می کند. در سطح صنعت مدیریت بدون مهندسی با مشکل روبرو شده است ونقش مهم مهارت های مهندسی واطلاعات در مدیریت سیستم های مهندسی مشهود است. در سطح فردی مهندسانی که در نتیجه ی موفقیت های فنی شان به مدیریت کشیده می شوند هر چقدر هم از نظر فنی قوی باشند برای رویارویی با پیچیدگی های مسيولیت مدیرت آماده نیستند. 

3-      سیستم های تولیدی Production systems :   این زمینه بر روی طراحی وکنترل تولید توزیع  وسیستم های خدماتی تاکید دارد و شامل طراحی کارخانه طراحی حمل و نقل برنامه ریزی تولید کنترل موجودی و برنامه ریزی و کنترل تولیدی و توزیع می باشد.

4-      مهندسی مالی Financial engineering:   مهندسی مالی برای کسانی که مایل به کار بانکداری  مدیریت مالی و امور مشاوه ای مالی هستند طراحی شده است. آموزش در این زمینه شامل فرایندهای احتمالی  بهینه سازی محاسبات وبازارهای مالی و کاربرد آنها می باشد.

5-      مهندسی کیفیت Quality engineering:   به دلیل رقابت روز افزون بین الملی که توجه به بهبود کیفیت محصولات وخدمات را اجتناب ناپذیر ساخته است و به دلیل پیچیدگی روزافزون سیستم های تولیدی و خدماتی کنونی  امروزه بر مهندسان لازم است که بتوانند با مفاهیم وابزارهای فنی ومدیریتی  سیستمهای کیفیت را اجرا و هدایت کنند. گرایش مهندسی کیفیت در مهندسی صنایع  تلاش درجهت تربیت چنین افرادی دارد. آموزش در این زمینه برمبنای بهبود کیفیت  استراتژی های کیفیت سازمانی و روشهای آماری تاکید دارد. 

6-      مهندسی سیستم های اطلاعاتی Information systems engineering:   این گرایش برای کسانی طراحی شده است که مایل به یادگیری مهارت های مهندسی ومدیریتی با تاکید بر سیستم های اطلاعاتی ومحاسباتی هستند علاقه مندان به این گرایش با توانایی های نظیر برنامه نویسی کامپیوتر ومهارت های مربوط به سیستم های اطلاعاتی و آشنایی با نرم افزارهای متفاوت  قادرند سیستم های اطلاعاتی را برای کنترل زنجیره عرضه  تولید و تجارت طراحی کننده به جز زمینه های شغلی فوق الذکر بارزترین حیطه کاری مهندسین صنایع (بخصوصدر کشورمان ایران)کارخانجات وسازمان های تولیدی می باشد.   *دامنه ی حیطه های کاری مهندسی صنایع به سرعت با گذشت زمان گسترش یافته و زمینه های کاری مهندسی صنایع روز به روز افزایش می یابد.

همچنین برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان، مدیریت پروژه، مهندسی لجستیک، مهندسی ارزش، مهندسی سیستم های بهره وری، طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی.

 

    موقعیت‌ شغلی‌ در ایران‌

 

این‌ رشته‌ در چند سال‌ اخیر جایگاه‌ خود را یافته‌ است‌ و اکثر مسؤولان‌ و متخصصان‌ نیز به‌ این‌ موضوع‌ واقف‌ شده‌اند که‌ جامعه‌ نیاز بسیاری‌ به‌ تخصص‌ فارغ‌التحصیلان‌ این‌ رشته‌ دارد. چرا که‌ رشته‌ مهندسی‌ صنایع‌ افراد را برای‌ مدیریت‌ پرورش‌ می‌دهد و بهترین‌ و نزدیکترین‌ رشته‌ به‌ کارهای‌ مدیریتی‌ و برنامه‌ریزی‌ و اداره‌ امور است‌ و اگر قرار باشد برای‌ مدیریت‌ بخش‌ تولید یک‌ واحد صنعتی‌ بین‌ مهندس‌ مکانیک‌، برق‌ و صنایع‌ که‌ دارای‌ شرایط‌ مساوی‌ هستند، یک‌ نفر را انتخاب‌ کرد، مهندس‌ صنایع‌ اولویت‌ اول‌ را دارد. بنابراین‌ این‌ رشته‌ از نظر بازار کار مشکلی‌ ندارد.

 عواملی وجود دارند که نقش های جدیدی برای مهندسی صنایع در ایران امروز موجب می‌شوند .

 در کشور ما حیطه فعالیت و مسولیت بسیاری از مهندسین فراتر از چارچوب وظایفی است که به طور متداول در سایر کشورها برای آنان ترسیم گردیده ؛ مدیریت سطوح بالا و میانی بسیاری از کارخانجات و صنایع و همچنین بسیاری از سازمانهای بزرگ خدماتی ، بازرگانی و حتی فرهنگی به مهندسین محول شده است، درحالی که در سایر نقاط دنیا این‌گونه مسولیت ها عموما به مدیران حرفه‌ای که تحصیلات ویژه مدیریت دارند واگذار می‌گردد. در آمریکا و در طی چند دهه اخیر واگذاری مدیریت رده‌بالا به مدیران مالی و حقوقی روندی صعودی داشته است. اما دلایل وجود این نقص در کشور ما چیست ؟ شاید بتوان به طور اجمال در دو بعد ذیل به این دلایل پاسخ داد :

 الف – با توجه به وضعیت موجود ایران، مهندسین بیشترین قابلیت را برای مدیریت کارا و موثر از خود نشان داده‌اند که خود معلول عواملی می‌باشد از قبیل آنکه دانشجویانی که رتبه‌های بهتری حاصل نموده‌اند ترجیح می‌دهند تا در رشته‌های مهندسی تحصیل نمایند؛ لازم به ذکر است که این پدیده ، خود معلول ساختار نامناسب آموزشی کشورمان می‌باشد که در نتیجه آن به رشته‌های پراهمیتی چون مدیریت ، اقبال کمتری می‌شود .

 ب- در اکثر موارد ، تکنولوژی از خارج کشور خریداری می‌شود و این موجب می‌گردد تا نقش واقعی مهندسین کمی تحت‌تاثیر قرار گیرد. به دلیل محدودیت امکانات ، نیروی مهندسین عمدتا در جهت توسعه و طراحی تکنولوژی مصرف نگردیده است و این موضوع نیز عاملی بوده تا خلاقیت آنان درجهت حل مشکلات و تصمیم‌گیریهای استراتژیک و عملیاتی و سیاست‌گذاریهای مدیریتی  به کار گرفته شود. اگرچه مهندسین جوان این نوع مسائل را پیش‌پاافتاده تلقی می‌نمایند و انتظار دارند تا از تخصص خود در جهت حل مسائل پیچیده زمینه کاری خود استفاده نمایند اما پس از مدتی اهمیت و همچنین پیچیدگی این گونه تصمیم‌ گیری ها را درک می‌نمایند و با توجه به زمینه‌های فکری و تجربیات کافی که در زمینه تحلیل مسائل ریاضی دارند، راه‌حل های مناسبی نیز برای این امور پیدا می‌کنند، اگر چه روشهای تصمیم‌گیری و برخورد با این مسائل را نیاموخته‌اند .

 در این رابطه جایگاه مهندسی صنایع با دیگران متفاوت است. در حل مسائل و تصمیم‌گیریهای یک کارخانه ، مهندسین صنایع نه‌تنها آموزش های مناسب دیده‌اند، بلکه با مفاهیم برنامه‌ریزی و بهینه‌سازی سیستم ها  نیز آشنایی کامل دارند لذا روش های برخورد با آنها را تا حد زیادی می‌دانند، درحالیکه سایر مهندسین تنها از اطلاعات عمومی و روشهای کلی تجزیه‌و‌تحلیل استفاده می‌نمایند .

 از سوی دیگر، با تغییر حرکت اقتصادی کشور در جهت اقتصاد غیرمتمرکز آزاد، نقش مهندسین صنایع بسیار حساس تر گردید . پیش از آن، با توجه به قیمت ارز و یارانه سنگینی که دولت در اختیار کارخانجات می‌نهاد و همچنین کمبود کالا و عدم وجود رقابت، مساله کارایی و کیفیت نمی‌توانست مطرح باشد و لذا مهم ترین عامل موفقیت یک کارخانه بستگی به سهمیه ارزی داشت که از دولت دریافت می‌نمود. با تغییر شرایط اقتصادی و حذف یا کاهش یارانه، مشکلات جدید صنایع جلوه‌گر شدند. بسیاری از صنایع قادر نیستند محصولات خود را به فروش برسانند و برخی حتی از ادامه حیات خود اطمینان ندارند. تقریبا تمامی صنایع راه نجات خود را در بازسازی ماشین‌آلات و تجهیزات می‌دانند و این درحالیست که امکان چنین سرمایه‌گذاری سنگینی در همه موارد وجود ندارد و از سوی دیگر نیز ضریب بهره دستگاه های موجود پایین است . اگرچه خرید برخی ماشین‌آلات برای واحدها ضروریست اما هدف مسلم صنایع ما بایستی افزایش کارایی و بالابردن بهره‌وری امکانات موجود باشد و بی‌شک محور چنین سیاستی مهندسین صنایع خواهند بود. بدین‌منظور لازم است ابتدا با طراحی و ایجاد سیستم های اطلاعاتی مشکلات را شناسایی نمود و سپس به برنامه‌ریزی در جهت افزایش کارایی و ارتقای کیفیت پرداخت. ورود تکنولوژی خارجی نقطه ضعف نیست به شرط آنکه پس از خرید درمورد روش های تولید و کارایی آنها در داخل کشور فعال بود و این از وظایف خطیر مهندسی صنایع در ایران می‌باشد.